— GESTAPÓ —
Í uppáhaldi:
Félagsrit:
hvurslags
Heiðursgestur og  skriffinnur.
Dagbók - 31/10/07
Bókadómur - Surely you're joking Mr. Feynman!

Ef heimurinn myndi tileinka sér brot af hugsunarhætti eðlisfræðingsins Richards Feynman væri hann mun betur staddur.

Minn betri helmingur hefur oft sagt að nóbelsverðlaunahafar séu meira og minna nöttarar upp til hópa. Ég tók ekki mark á þessu fyrr en ég las sjálfsævisögu hins þekkta vísindamanns, eðlisfræðings og lífskúnstners Richards Feynman. Hún er reyndar skráð af nánum vini hans Ralph Leighton eftir frásögnum hans en er þó alltaf skrifuð í fyrstu persónu.

Þegar maður flettir Feynman upp á Wikipediu kemur glæsileg grein um mann sem í fyrstu virðist hafa verið einn af þessum merkilegu vísindamönnum sem gerðu jú ótal margt gagnlegt í uppgötvunum sínum; hún er hins vegar ekkert sérstaklega skemmtileg aflestrar. Þegar maður opnar hins vegar bókina hans, Surely you're joking Mr. Feynman! er ljóst að hann nennir ekki að eyða orðum í einhverjar þurrkuntulegar upptalningar.

"Þegar ég var kringum ellefu eða tólf ára kom ég mér upp stærðar tilraunastofu í herberginu mínu" hefst bókin. Fyrir foreldra hans hefur það verið töluverð mæða að eiga stjarnfræðilega bráðgáfað barn sem hafði óstjórnlega þörf fyrir að rífa útvörpin á heimilinu í sundur og setja þau saman á ný. Hann fór á öskuhaugana, fann þar ónýt útvarpstæki og lagaði þau svo hann gæti sett upp myndarútvarpssafn heima hjá sér. Fljótlega var hann farinn að laga raftækin í öllu hverfinu fyrir gosdrykki og náði sér í aukapening með því að magna upp móttakarann hjá sér svo hann gæti náð útsendingu fréttatímanna frá New York (sem voru útvarpaðir klukkutíma á undan) og veðjað síðan við vini sína um hvað skyldi nú gerast.

Sé Forrest Gump að einhverju leyti fyrirmynd raunverulegrar persónu þá er það Richard Feynman - fyrir utan að hann var ekki slefandi heimskur í mannlegum samskiptum. Eftir skyldunám vann hann um skeið við að blanda málningu við hin ýmsu plastefni fyrir pennaframleiðslu og náði svo góðum árangri að aðalsamkeppnisnauturinn var kominn með tugi efnafræðinga á starfsskrá hjá sér á meðan Richard Feynman fiktaði með nokkrar málningadollur og hrærivél á kvöldin.

Þegar seinni heimsstyrjöldin braust út þverneitaði hann að sinna venjulegri herskyldu heldur kríaði út aðstoðarstarf við rannsóknarvinnu með þvílíkum árangri að hann var bráðum orðinn einn aðalheilinn í Los Alamos rannsóknarstöðinni sem vann að þróun kjarnorkusprengjunnar! Þar vann hann sleitulaust í nokkur ár í samstarfi við t.d. Einstein, Niels Bohr, Oppenheimer og fleiri. Hann þótti alltaf skrýtni náunginn á svæðinu, til dæmis komst hann yfir bongótrommur og fór oft út í skóg á kvöldin til að spila á þær einn síns liðs og humma eitthvað. Einnig fékk hann sjúklegan áhuga á dulkóðun og ýmiss konar þrautum; með næstum því einhverfri vinnusemi og forvitni var hann fljótt farinn að geta opnað hvern einasta talnalás á svæðinu og komast yfir strangleynilegar upplýsingar bara til þess að stríða félögum sínum og sýna fram á hversu brothætt öryggiskerfið hjá þeim í raun var.

Hann náði eyrum æðstu yfirmanna hersins á gríðarviðkvæmum tíma í stríðinu þegar hann braust inn í aðal leynihvelfinguna í Los Alamos þar sem fullgerðar teikningar af kjarnorkusprengjunni voru geymdar - í gegnum sjö harðlæstar stálhurðir með fullkomnum öryggisbúnaði þar sem hann skrifaði á spássíu blue-printsins: "Ég myndi nú passa aðeins betur upp á sprengjuna okkar. Kv. Feynman".

Eftir stríðið var Feynman óþreytandi að benda samstarfsmönnum sínum á að kjarnorka gæti verið gagnleg í ýmis konar hluti aðra en sprengjur; til dæmis loftför, ísskápa, eldflaugar o.s.frv. Hann var nógu grænn til að selja einkaleyfið á þessum hugmyndum til bandarískra yfirvalda fyrir einn dollara!

Lífshlaup Feynmans varð ekki síður skrautlegt eftir stríðið. Hann varð þekktur kvennabósi og sat oft á nektarbúllu rétt hjá Caltech háskóla (þar sem hann gegndi prófessorstöðu) og vann að eðlisfræðiútreikningum. Hann fékk gríðarlegan áhuga á spænsku og síðan portúgölsku og fór til Brasilíu í nokkur ár þar sem hann setti brasilíska menntakerfið í uppnám með afar harðri gagnrýni á skilning nemenda þar í landi á eðlisfræði - ásamt því að taka reglulega þátt í karnivalinu í Rio de Janeiro þar sem hann spilaði að sjálfsögðu á bongótrommur.

Hann fékk sjúklegan áhuga á teiknilist og með þrotlausum æfingum náði hann að koma sér upp ágætis listamannaferli undir dulnefninu "Ofey" (þar sem hann vildi ekki fá óverðskuldað kredit fyrir vísindalegar uppgötvanir sínar). Nokkur málverk eftir Feynman hanga uppi á ólíklegustu stöðum í dag, bílaverkstæðum, hótelum o.fl. þar sem fæstir vita eftir hvern þau eru annan en hinn dularfulla Ofey.

Í bókinni minnist hann í raun minnst á sínar merkilegustu uppgötvanir, s.s. byltingakenndar hugmyndir um nanótækni, gagngerar breytingar á hugmyndum manna um hvernig ljós og efni samtvinnast ofl. Hann talar ekki sérstaklega um nóbelsverðlaunin sín öðruvísi en að gera stólpagrín að seremóníuvitleysunni hjá sænska kónginum og hvað allir hagi sér eins og þeir séu með prik uppi í rassgatinu þegar hann fékk ekki að bjóða nágranna sínum í veisluna.

Feynman var að sjálfsögðu dellukarl á lokastigi sjúkdómsins. Þegar hann var að ferðast um Suður-Ameríku fór hann að skoða ritmál Maya sem á þeim tíma var að miklu leyti ranglega leyst. Hann lokaði sig af inni í herbergi og vann að ritmálinu eins og krossgátu og eftir nokkra daga hafði hann fengið miklu rökréttari niðurstöðu sem varð til þess að breyta þurfti ófáum fræði- og kennslubókum auk þess sem þekking sagnfræðinga á Maya-fólkinu jókst til mikilla muna!

Feynman þoldi ekki uppgerð eða gervimennsku og var óhræddur að láta í sér heyra þegar honum fannst sér misboðið eða þegar honum fannst einhverjir hafa órökréttar skoðanir. Níels Bohr sagði að sér hefði fundist langbest að vinna með Feynman í Manhattan verkefninu því hann mótmælti alltaf harðlega þegar honum fannst Bohr geta haft rangt fyrir sér. Einnig gagnrýndi hann harðlega gervivísindi og ónákvæm vinnubrögð í vísindaheiminum og var efasemdarmaður fram í fingurgóma.

Surely you're joking Mr. Feynman er leifrandi bók, skrifuð um mann sem sagan mun sjálfsagt dæma jafn merkilegan og stórmenni á borð við Isaac Newton, Marie Curie og Leonardo daVinci. Fyrir alla þá sem hafa áhuga á vísindum eða skemmilegum persónum yfir höfuð þá mæli ég sterklega með þessari bók; hún er á engan hátt haldin rykföllnum fræðimannastíl þótt hún sé nákvæm í alla staði heldur er hver kafli eins og nýtt ævintýri í lífshlaupi manns þar sem meira gerðist á tíu árum heldur en í allri ævi okkar flestra.

   (17 af 51)  
31/10/07 22:02

hvurslags

Hvernig í dauðanum laga ég þessa mynd?

31/10/07 22:02

Wayne Gretzky

Eitthvað rugl með myndbirtingu. Ég veit ekkert af hverju þetta er svona. Enter veit kannski.

31/10/07 22:02

Skabbi skrumari

Djöfull líst mér vel á þessa bók... [Setur hana á jólabókalistann].

31/10/07 22:02

Huxi

Þetta finnst mér skemmtileg lesning. Þó vil ég benda þér á meinlega villu þar sem þú talar um að Mr. Feynman hafi magnað upp sendinn hjá sér. Þarna hlýtur að vera átt við loftnet og móttökubúnað þ.e. hann var að taka á móti útvarpssendingum en ekki senda. En þetta er fínt félaxrit.

31/10/07 22:02

Vladimir Fuckov

Þarna er greinilega á ferðinni eitthvað sem vjer þurfum að lesa...skál !

31/10/07 22:02

Kífinn

Þakka þér fyrir prýðisgóðan lestur, [setur hana líka á bókalistann] skál!

31/10/07 22:02

Jóakim Aðalönd

Áhugavert. Ég mun ekki henda þessari bók ólesinni í arineldinn, fái ég hana í jólagjöf...

31/10/07 23:00

Lopi

Langt og skemmtilegt. Takk.

31/10/07 23:01

Golíat

Komin á leslistann.

31/10/07 23:01

Þarfagreinir

Ég hef lesið þessa bók. [Ljómar stoltur upp]

31/10/07 23:02

Kargur

Nú langar mig að lesa þessa bók.

1/11/07 00:01

Z. Natan Ó. Jónatanz

Vel ritað. Takk fyrir þessa skemmtilegu umfjöllun.

1/11/07 03:01

Andþór

Áhugavert!

1/11/07 03:01

GerviSlembir

Frábær umfjöllun, takk fyrir þetta.
Ég fékk áhuga á verkum Feynmans og Feynman sjálfum þegar ég lærði kenningar hans og uppgötvanir í eðlisfræði í Háskóla Íslands, kjarneðlisfræði, skammtarafsegulfræði og fleira.
Þegar maður lærir það sem þessir menn uppgötvuðu þá sér maður hve gríðarlega gáfaðir þeir voru. Meira en orð fá lýst.
Ég fer beint á amazon og kaupi bókina.

8/12/10 04:01

Grágrímur

Ég er ad lesa Þessa bók Þessa daganna og sá eina villu í Þessari annars ágætu grein, hann var ekki nógu grænn til ad selja hernum einkaleyfin fyrir einn dollar, herinn lét alla sem fengu hugmynd um hvernig væri hægt ad nota kjarnorku skrifa undir skjal Þar sem sagt var ad sá adili fengi borgadann einn dollar fyrir einkaleyfid, en Þad var adeins formsaridi og enginn fékk í raun borgad fyrr en Feynmann hreinlega heimtadi ad fá sinn dollar og endadi Þad med ad umsjónarmadur einkaleyfanna borgadi dolarinn úr eiginn vasa. Feynmann fór og keypti sælgæti og smákökur og gaf öllum á deildinni sinni og sagdist hafa fengid borgad og Þá fóru náttúrulega allir hinir og heimtudu sinn dollar og umsjónarmadur fór næstum á hausinn.

Feynmann var alger snilllingur og Þessi bók er algert gull.

hvurslags:
  • Fæðing hér: 21/8/03 19:36
  • Síðast á ferli: 11/6/23 18:21
  • Innlegg: 7684
Eðli:
Fræðasvið:
Ég er nú sosum ágætur að bakka með kerru.
Æviágrip:
Það rættist bærilega úr okfrumunni.