Þið hafið kannski tekið eftir því að ég er svolítill íslenskusinni inn við beinið. Ég er ekki formlega menntuð í íslenskum fræðum fyrir utan það sem læra má í grunn- og framhaldsskólum en telji ég leika vafa á ritun, beygingu eða merkingu orða leita ég í þann mikla fróðleiksbrunn sem hægt er að finna á gagnvarpinu, t.d. á síðum Íslenskrar málstöðvar, Orðabókar Háskólans, Vísindavef Háskólans og fleiri góðum stöðum, til þess að fá að vita af hverju tiltekin stafsetning eða málvenja er röng. Því tel ég mig hafa ágætis grunn til að gera mér grein fyrir því hvað er rétt og hvað er rangt í íslensku máli.

Hér á Gestapó er yfirleitt skrifað á góðu, kjarnyrtu máli en þó finnst mér stundum eins og fólk sé ekki nægilega meðvitað um það að hér er samankomið mikið af fólki sem hefur mikinn metnað fyrir hönd íslenskunnar og hér hefur ekki þótt við hæfi að nota slettur, styttingar, slangur (fyrir utan slangur úr lútínu sem þykir með því fínasta sem fólk getur látið út úr sér) eða hvers kyns „götumálfar“ sem er svo algengt annars staðar á samskiptarásum gagnvarpsins.

Ég hef ekki verið mikið í því að setja út á einstakar stafsetningarvillur í innleggjum Gestapóa og fara fram á leiðréttingar en mikið óskaplega langar mig það stundum! Ég veit hins vegar að slík smásmygli fer í taugarnar á ýmsum (þar á meðal sjálfri mér), þar sem sumum, sem verða oftar en aðrir fyrir barðinu á slíkum leiðréttingum, finnst þá eins og sé verið að taka þá fyrir og gera lítið úr þeim.

Því hefi ég ákveðið að útbúa þennan litla málfarskrók þar sem ég mun taka fyrir ýmislegt sem ég sé ritað hér á Gestapó (og jafnvel annars staðar líka) og skrifa örlitla pistla (með aðstoð heimilda af gagnvarpinu) um það af hverju tiltekin stafsetning eða orðalag er rangt eða athugunarvert, algerlega án þess að gera lítið úr einum eða neinum en vona að sjálfsögðu að sem flestir taki viðeigandi leiðréttingar til sín og vandi málfar sitt.
Fólki er svo auðvitað í sjálfsvald sett hvort það les þessa pistla yfir höfuð en ég vona að þetta verði til þess að einhverjir læri eitthvað af þessum skrifum og tileinki sér það sem réttara reynist.

Öðrum er að sjálfsögðu frjálst að koma með pistla, ábendingar og fyrirspurnir enda fagna ég allri umræðu um íslenskuna sem tjáningarmáta og sjáist einhverjar villur (stafsetningar- og/eða staðreyndavillur) í mínum skrifum vil ég gjarnan fá að vita af því.

Fyrsta innleggið í málfarskróknum var upphaflega birt við félagsrit og var, má segja, kveikjan að þessu litla horni því mér fannst ég ekki geta haft orðabelginn minn lengri því þá væri þetta bara orðin prédikun og besservissun (sem þetta er þó vissulega).
Í félagsritinu var mikið talað um „opnar hurðir“ og þótt það sé í raun ekki alrangt að nota það orðalag þá er merkingarlega séð mun réttara að tala um opnar dyr, dyrnar eru opið sem gengið er í gegnum og hurðin er það sem opnar og lokar dyrunum en getur ein og sér ekki verið opin eða lokuð; röklega séð.
Þegar „hurð“ er sett í stað „dyra“ í þessu sambandi er um að ræða svokölluð nafnskipti þar sem orð er sett inn í orðasamband í stað annars orðs sem hefur svipaða merkingu og úr verður eitthvað sem er ekki beint rangt en er heldur ekki rétt.
Hins vegar sé ég ekki betur, út frá stuttri leit en að hægt sé að tala um að bæði hurð og dyr standi (opnar) upp á gátt.

Heimildir:
Vísindavefurinn
Orðabók Háskólans

Málfars?‹Glottir eins og fífl›
Ég veit hvað kjötfars er og hvernig það tengist kjöti.
Mér líst vel á þennan Málfarskrók! ‹Styður báðum höndum á mjaðmir, hallar sér aftur og hlær eins djúpum hlátri og unnt er›
‹Slummar bollu af málfarsi á fína þráðinn hennar Önnu › Hénn' Annamín f´ðér smá málfars.

Þetta er þarfur og góður þráður. Vonandi fáum við að sjá eitthvað sem er bæði fræðandi og skemmtilegt - sem er ekki erfitt þegar íslenskan er jafn safarík og nýtínd appelsína. ‹Ljómar upp›

Ætli sé ekki best að skilgreina málfars með óbeinni tilvitnuni í hana Önnu Pönnu.

Málfars n. Lélegt mál, slettur, styttingar, slangur eða hvers kyns „götumálfar“ sem er algengt á samskiptarásum gagnvarpsins utan Baggalútíu.

Ég fagna þessu þræði og bíð spenntur eftir næsta pistli. ‹Ljómar upp›

Mikið líst mér vel á þetta framtak hennar Önnu Pönnu - og ekki síður á nýyrðið hans Texa; málfars. ‹Ljómar upp og niður og allt í kring›

Annars tók ég eftir örlítilli ambögu hjá Önnu, ambögu sem hefur líka plagað mig alloft. Það er nefninlega betra að segja „margt fólk“ í stað „mikið af fólki“. Gallinn við slæmt eða jafnvel rangt mál er nefnilega sá að það er bráðsmitandi. Óskandi væri að læknar gætu skrifað upp á bóklestur gegn hinum ýmsu málfarskvillum, rétt eins og þeir skrifa upp á meðul gegn flensu og slíkri óværu.

Afar gott framtak...Málið er nefnilega að málið er heilmikið mál. Bið fyrirfram afsökunar á mínu innskoti, um villur, sem eru að mínu mati erfiðari við að eiga en t.d. stafsetning. Það er uppröðun orða og málskilningur.
.
Tökum (með fullri virðingu fyrir henni) dæmi úr texta Önnu Pönnu, sem er "að taka fyrir ýmislegt" og það "að taka ýmislegt fyrir" Annað þýðir að stoppa eða stöðva e-ð og hitt þýðir að fjalla um e-ð.
.
Hér breytir orðauppröðun hreinlega merkingu þess, sem um er ritað. Þó að auðvitað skilji allir hvað um er rætt út frá samhenginu.
.
Lagfært.

Góður Isak...

Ég veit að ég er slakur í stafsetninguni, en ég held að ég tali málfræðilega séð nokkuð gott mál og hafi orðaforða yfir meðallagi. Eitt smáatriði fer í pyrrurnar á mér, en það er þegar fólk talar um maísbaunir. Maís er ekki baunategund, maís er KORN og ekkert annað. Það er því mjög hallærislegt þega maður séð orðrengjuna maísbaunir í matseðlum veitingahúsa. Það er viðlíka rétt að skrifa maísgrjón eða maíshnetur. Já og gular baunir eru bara baunirnar sem maður notar í baunasúpu!!

Gott framtak hjá þér, Anna Panna.

Frábært framtak , nú geta allir farið að tjá sig á réttan máta‹Gefur frá sér vellíðunarstunu›

Það fer líka í taugarnar á mér þegar fólk talar um [sínar viðkvæmu] „pirrurnar“(no.) þegar það meinar að eitthvað pirri sig. ‹glottir › Fyrir mér er það eins og að segja að „eitthvað fari í klæjurnar á mér“ þegar ég á við að mig klæi undan einhverju.

Smásmugan hefur talað.

Góður þráður, annars. Löngu tímabær.

Reyndar hefur a.m.k. einn viðlíka þráður verið stofnaður hér áður. Ef ég man rétt skrásetti ég slíkan hjá Enter hér um árið þegar ég var að verða brjálaður á sumum Gestapóum sem gerðu nákvæmlega ekkert annað en að leiðrétta penna sem sumir eru margfalt betri en þeir.

Einn krítísérann gekk svo langt að setja út á innlegg þar sem ritað var pulsa í stað pylsa! Viðkomandi hefur lítið ritað hér annað en gagnrýni á orðalag. Fínt að halda slíku liði bara á einum og sama þræðinum. Þá má einnig nefna þá sem stunda að setja út á setningar sem byrja á samtengingu. En það er eitthvert skemmtilegasta stílbragð sem til er í íslenskri tungu. Og oft notað af til dæmis Þórbergi. En hvað vissi hann svosem um stíl?

‹Ræskir sig, setur upp lonníetturnar og „beturveit“ svip› Þarna má finna að því að þér skiptið um tíð í miðri setningu, þannig að setningin verður grautarleg á að líta. Betur færi á því að hafa orðið voru í stað eru.
‹Hleypur hlægjandi út og þykist fyndinn, skellir á eftir sér.›

‹Togar í skeggið á Huxa›
Má ég flétta það?
‹Ljómar upp›

Ég myndi nú passa mig. Annars var þetta meðvitað hjá mér.