Mér finnst þessi botn nú bara ekkert vera neitt út úr kú, kýrnar ykkar. ‹Muldrar›

Við nánari athugun verð ég að viðurkenna að þetta er rétt. ‹Baular› Eigi að síður tel ég að botn sem er merkingarlega út úr kú eigi að sjálfsögðu að vera viðurkenndur ef hann er nógu assgoti góður!

Að gefnu tilefni langar mig til að fræðast ögn um hvernig fara ber með stuðlasetningu í línum sem eru lengri en fimm kveður.
Hvar eru há- og lágkveðurnar þar? Er til hámark kveðufjölda í línu?

Ég minnist þess ekki að hafa séð fleiri en sjö kveður í hendingu (línu) hefðbundins ljóðs. Há- og lágkveður hljóta í þessum sjökveðnalínum að skiptast eins og í öðrum, þ.e. byrja á hákveðu og svo til skiptis. Á hagyrðingarallralandasameinist-þræðinum fyrir skömmu brá fyrir þessari þriðjuhendingu:

svo | lem ég í | boltana | rétt eins [og] | algalinn | maður, já | allt fram til | hádegis

Hér eru stuðlarnir feitletraðir, en mér sýnast þeir báðir standa í lágkveðum (4. og 6. kveðu), sem hlýtur að teljast ósæmilegt eins og ævinlega. Ég mundi segja að stuðlar í sjökveðnalínum mættu standa í þessum kveðapörum:

1 - 5
3 - 5
4 - 5
5 - 6
5 - 7
6 - 7

Að því er mér sýnist í fljótu bragði. Annars er þetta nú bara svona það sem mér finnst. Gaman væri að fá fleiri vinkla á þetta mál.

Nú verð ég sem eigandi línunnar að koma sjálfum mér til varnar.

Mér vitanlega er meginreglan sú að verði lína svona löng skuli fjölga stuðlunum, sbr. braghenda. Þessar langlínuæfingar eru fyrst og fremst leikaraskapur hagyrðinga, sbr. að ég setti þetta fram sem vísubotn gegn fyrriparti með allt of löngum línum og órímanlegum rímorðum í þokkabót.

Vísast hafa einhver viðurkennd skáld föndrað við svona langar línur í einlægni og alvöru og myndi ég þá ælta að hver hafi sett sér eigin reglu.

Um hákveður og lágkveður í þessari línu. Ég myndi lesa hana upp með áherslu á 1., 4. og 6. braglið. Nú má segja sem svo að það sé óhefðbundið að tvær lágkveður í röð fari saman og líklega er það bara alveg rétt.

Stutta útgáfan:
a) Kommon marr, ég var bara að djóka.
b) Villan er þessi: línan er of löng.
c) Djöfulli er nú svekkjandi að vera tekinn svona.

Hlebba til varnar, þá hefur hann alldrei getað sett saman órétta vísu...

Þetta var fallega sagt, Skabbi. En því miður fjarri því satt. (Reyndar misskildi ég setninguna fyrst og varð þá auðvitað ferlega spældur.)

xT

Í fljótu bragði minnist ég tveggja ljóða með sjökveðnalínum - Frá liðnu vori e. Tómas Guð og Dalakofans e. Davíð. Stuðlafjölgun er í hvorugu tilfelli raunin, heldur er stuðlun hefðbundin að því leyti sem varðar stuðlafjölda í línu. Ég fellst því ekki á að meginreglan sé stuðlafjölgun. Meginreglan er einmitt sú að tveir stuðlar séu í fyrstu línu, en fyrsta lína braghendu er undantekning frá þeirri meginreglu.

Viðurkenni þetta að flestu leyti. Geri þó ath.semd við orðalagið „fyrst og fremst“ (sbr. að ofan) og orðið „órímanlegum“ (sbr. glæsilega rímlausn hvurglags á hagyrðingasameiningarþræðinum).

Eða beitt meginreglum bragfræðinnar á þetta langlínuform?

Ég les sjökveðnalínu með hefðbundnum aukaáherslum á 1., 3., 5. og 7. kveðu. Þessi ákveðna lína sem er hér til umræðu er reyndar sérstaklega óþjál, þar sem um þríliði er að ræða, en í „venjulegri“ tvíliða sjökveðnalínu finnst mér fara vel að fella aukaáherslu á þessar kveður. Mætti jafnvel hugsa sér hrynjandina þannig að um fjórar fjórliðar kveður (utan þeirrar síðustu) sé að ræða, en ekki sjö tvíliða. Það mælir með þeirri stuðlun að í 5. kveðu sé skyldustuðull og hinn megi standa í 1., 3. eða 7..

Vissulega er lína með sjö þríliðuðum kveðum og illrímanlegum orðum hálfkjánaleg og jafnvel leiðinleg viðfangs. Fellst þó ekki á að í því felist villa. Tek a)- og c)-lið fullkomlega til greina. ‹Glottir eins og fífl›

Ég er ekki fjarri því, Pó, að þú sért smám saman að hafa af mér titilinn bragfræðibesserwisserskverúlant Baggalútíu. Vel að merkja, þetta er mikill heiðurstitill.

Ég þakka kærlega fyrir þessar greinagóðu úrlausnir og vangaveltur. Það hefur líka brýnt mig til að hugsa.
Mér sýnist, að sjöliðalínur séu í raun of langar til þess að brageyra skynji samhengi í stuðlum. Þannig sé í raun markleysa að gefa sér reglur um leyfileg sæti stuðla (1-5; 3-5 o.s.frv.), heldur sé meginatriðið að láta stuðlana koma á áherslurík atkvæði, þannig að hljómfall línunnar sjálfrar passi við stuðlana. Með öðrum orðum, að stuðlana beri upp á hljómfallstoppana í línunni einsog þeir myndu hljóma við eðlilegan lestur.
- Mér kemur að sjálfsögðu ekki til hugar að leggja fram dæmi hugmynd minni til stuðnings.

Skv. þessu þarf hljómfallstoppa ekki að bera upp á sömu kveður í tveimur sjökveðnalínum, ef ég skil þig rétt. Skal í hverju tilfelli fyrir sig ákvarða stuðla þangað sem hljómfallstoppar lenda í því og því tilfelli. En þá blasir við ákveðið vandamál: Það, hvar hljómfallstopparnir lenda, kemur (skv. þessu) ekki í ljós, fyrr en viðkomandi lína hefur verið skrifuð. Þá er ekki endilega víst að stuðlar hitti á þessa svokölluðu hljómfallstoppa. Við tilfærslur stuðlana með því markmiði að klína þeim á hljómfallstoppana yrði raunverulega til ný lína - og svo óheppilega gæti viljað til að í þessari nýju línu beri hljómfallstoppa upp á aðrar kveður en í gömlu línunni.

Að mínu áliti er þetta ekki raunin. „Hljómfallstoppar“ þykja mér enda lenda á sömu stöðum í sjökveðnalínum, rétt eins og styttri línum - þ.e. á hákveðum. Eins og ég lýsti áður þykja mér reyndar sérstaklega áberandi hljómfallstoppar lenda á 1., 3., 5. og 7. kveðu (a.m.k. þegar um tvíliðar kveður ræðir). Þ.a.l. er að mínu áliti faglegast að hafa ávallt stuðul í 5. kveðu sjökveðnalínu og samsvarandi stuðul á móti honum í 1., 3. eða 7. kveðu. Hin dæmin, sem ég nefndi fyrr, myndi ég þó telja leyfileg. Á sama hátt finnst mér best fara á því í fimmkveðnalínum að stuðul beri upp á 3. kveðu, þótt einnig sé leyfilegt að stuðlar standi í 4. og 5. kveðu.

Að lokum vil ég þakka fyrir þetta glæsilega nýyrði, „hljómfallstoppur“.

Smá sprell:

| Oft er það | stórkostlegt | þegar að | stjörnurnar | hér yfir | stórgrýtið | blika |

‹Grípur fyrir augun›
‹Emjar›

Hvernig finnst ykkur þessi? ‹Ljómar upp›

Reyndar bara tvíliðir, ekki eins smart og þríliðirnir ykkar.

Svo tapaði ég ... ‹Dæsir mæðulega og lítur út um gluggann›

Þessi finnst mér tiptop!

Annars felst hrekkurinn hér í því að tefla stuðluðum og hrynþungum nafnorðum í lágkveðusæti. Það er varla hægt að bera þetta fram með aðaláherslu á „Oft“, „þegar “og „hér“. Ég er þó ekki fyrstu til að hrekkja svona. Hallgŕimur Pétursson var snilingur i að setja merkingarþrungnustu orðin á staði þar sem bragurinn nær útilokar áherslu. Þetta gerði hann klárlega viljandi og lætur þannig hverjum og einum eftir að finna sinn kontrapunkt.

Regína fremur skemmtilega tilraun á afhendingarkeðjunni:

Hér er augljóslega hugmyndin að þriðji stuðulinn í frumlínu sé U:

| Unni | ég í | endur | minning- | -unni | strákum

Hér storkar Regína þeirri reglu að stuðlar geti ekki staðið inni í ósamsettu orði, jafnvel þótt nýr bragliður hefist inni í orði. Þetta er eina undantekningin frá því að hvaða bragliður sem er geti borið stuðul ef rétt er parað.

Þetta er hin skemmtilegasta ögrun en ég tel að dæmið fái ekki staðist. Hér hafi íslenskar stafsetningareglur um skiptingu orða milla lína ruglað drottningunga í rímlistinni. Þessar stafsetningareglur ganga því miður í berhögg við framburð okkar og hrynjandi tungunnar. Ef tvö samhljóð standa saman inni í orði eru atkvæðaskila á milli þeirra: dren-gur, stúl-ka, hop-pa [hoh-pa] o.s.frv. (Undantekningar eru þegar k,p,t eða s fara á undan j,r eða v: ti-tra, vö-kva, e-sja).

Þetta má sannreyna með því að draga seiminn í hverju aktvæði. Þá tegir maður lokahljóð fyrra atkvæðis á langinn en fyrsta hljóð næsta akvæðist verður venjulegt: drennnnnnnn-gur, stúlllllll-ka, hohhhhhhhhhh-pa.

Því er skipist orðið minningunni þannig: min-nin-gun-ni. Hér er ég ekki að tala um reguverk sem málfærðingar hafa fundið upp heldur lýsingu þeirra á því hvernig venjulegir málnotendur bera fram orð og brjóta þau upp í atkvæði.

Það er því niðurstaða mín að vilji menn láta þriðja atkvæði orðsins minningunni bera stuðul þá verðið sá stuðull að vera g.

Í þessu skyni má benda á vísurorð sem ég held vera verk Ragnars Inga Aðalsteinssonar: Jökuldælingurinn góði.
(Ég hef áður vitnað í þetta vísuorð hér á þráðunum en laug þá Jökuldælinginn inn í Reykjadal. Það skiptir bragfræðina reyndar engu máli en hrepparíginn miklu).

Nú hef ég leyft mér þá ósvinnu að snupra hávelborna drottningu mína og er það miður. Því er rétt að hafa þann fyrirvara á að ég yrki miklu oftar gallaðar vísur heldur en hún en maður afar fljótfær.