Áður en Rómverjar komu til ríkis engla að þá var þetta Keltneskur bær og keltar og víkingar noður rúnaskrift af sama stofni. þ.e.a.s. Fönískt rúnaletur.

Niðurstaða. Þetta er Víkingabær...

En það var ekki til neitt sem kallað var víkingur fyrr en á sjöttu öld eftir Krist.

Nei því áður fyrr hétu Víkingar, Herólar og bjuggu í þýskalandi og þar voru þeir kallaðir barbarar síðan voru þeir kallaðir Swedes þó að þeir hafi ekki allir búið í Svíþjóð en Þessir Swedes náðu að gera sig að konungum og ráðamönnum í Rússlandi.

Þannig að Víkingar þurftu ekki endilega að heita eða að vera kallaðir Víkingar til þess að vera Víkingar þar sem að þessar þjóðir á undan voru, voru í raun víkingar en fengu það nafn bara miklu seinna.

Þannig að Jórvík er Víkingabær.

Vissulega rétt að einhverjuleiti EN þá þurftir þú að fara í víking (stunda strandhögg og aðrar góðar og gleymdar íþróttir) til þess að geta kallast víkingur.

Það getur ekki verið. Þá væru víkingarnir þar bæjarar en eigi víkingar ‹Starir þegjandi út í loftið›.

Því miður, Frelli, en nei.

Á Bretlandi bjuggu bretar, það er að segja keltar, þegar rómverjarnir komu til landsins. Keltar notuðu ekki rúnaletur. Þetta rugl var fundið upp af einhverjum sem vildi selja þér eitthvað skreytt keltneskum rúnum.

Germanskt fólk (englar, saxar, o.sv.fr.) kom til landsins nokkuð um leið og rómverjarnir gáfust upp og fóru heim. Það var um 444 A.D., samkvæmt annálunum. Það fólk talaði mál sem varð að angilsaxnesku, vestgermanska tungu. Það notaði rúnaletur áður en það kynntist latínuletri, ef það skyldi skipta máli. Fyrst með komu þess fólks er hægt að tala um 'ríki engla.'

Svo um 79o komu víkingarnir svokölluðu frá Danmerku og Noregi. Þeir töluðu norrœnu, sem er norðgermanskt mál, og notuðu rúnir.

Hvað rúnir hafa með að vera víkingur eða ekki er mér ekki ljóst. Hinsvegar hefur orðið víkingur oftast verið notað um norrœnumælandi fólk og þá sérlega um raska karlmenn sem herja með skipum og gera írskum munkum og öðrum lífið leitt milli ca. 790 og 1070.

Að kalla breta víkinga er mjög villandi, sennilega bara rangt.

Að kalla þjóðir eins og Heroli víkinga er líka villandi, og á svipaðan hátt og að kalla Alfreð englakonung (sem uppi var á víkingaöld) kana af því að hann talaði eins konar ensku (þó óskólagenginn kani hefði aldrei botnað í tali hans) og sumir afkomendur hans fóru vestur um haf til Ameríku og urðu að bandaríkjamönnum.

Fleiri er ekki í besserwisserinum.

Því miður mosa að þá hafa fundist grafir Heróla og skurðgoð sem eru líkar því sem Víkingar gerðu. Víkingar voru flökkuþjóð og tók sér búsetu í mörgum löndum með þeim íbúum sem bjuggu þar áður.

Varðandi Keltneskt letur að þá á það ættir að rekja til Fönikka sem var land hjá Miðjarðarhafi og var staðsett þar sem Líbanon er í dag.

Hérna er smá lesefni....

"Þróun leturs
Upphaf leturs liggur í táknmyndum þar sem menn túlkuðu hugmyndir með því að búa til stílfærðar myndir af hlutunum sem tákna átti. Upphafleg notkun leturs virðist hafa tengst verslun og viðskiptum og er því eðlilegt að menn hafi þurft að notfæra sér táknmyndir til að gera sig skiljanlega við fólk sem oft talaði ekki sama tungumál. Þetta letur þróaðist síðan yfir í aðrar leturtegundir sem túlkuðu orðanna hljóðan, en það felur m.a. í sér að letrið dugði ekki lengur til að túlka skilaboð til fólks sem talaði önnur mál.

Fleygrúnatafla frá 1250 f.Kr úr safni Akhnatons. Fleygrúnir voru atkvæðaletur og voru almennt notaðar frá 3000-100 f.Kr. Á töflunni segir frá róstursömum þjóðflokki í Palestínu sem er til vandræða með því að ráðast á friðsamar byggðir á láglendi. Þar munu forfeður Ísraela hafa verið á ferð.

Eins og vikið er að hér að ofan var letur í upphafi ekki notað til að tjá orð, heldur hugmyndir. Fleygrúnir, sem eru tegund atkvæðaleturs rekja upphaf sitt til verslunar og viðskipta, þær voru í fyrstu tákn til að tákna tölur og útreikninga en ekki tungumálið sem slíkt. Eins má segja að táknletrið, þegar það var nýtt til að leysa tungumálaerfiðleika, hafi ekki táknað tungumál sem slíkt heldur hugmyndir sem þurfti að tjá án tungumáls. Að þessu leyti gat letur komið í stað tungumáls, sem táknmál sem átti ekki endilega beina hliðstæðu í tungumáli.

Föníkísk leirtafla frá Ugarit, frá 842 f.Kr. Þetta er fyrsta mynd stafrófs sem byggir á hljóðskrft sem þekkt er. Þó er það ólíkt okkar starfrófi að því leyti að þetta er samhljóðastafróf. Enginn sértákn eru notuð fyrir sérhljóða.

Það er hinsvegar nokkuð augljóst að skrifmál sem túlkaði tungumálið varð til upp úr myndskriftinni. Fyrstu merki skriftar sem þannig byggir á stafrófi eru frá Föníkíu (núverandi Palestínu og Líbanon) frá um 1400 árum fyrir Krist. Rúnaletur norrænna manna hefur lengst af verið byggt á myndtáknum en virðist hafa þróast yfir í stafrófsmál fyrir áhrif frá latneska letrinu. Þannig er t.d. rúnin sem táknar T eldra tákn fyrir nafnið á guðnum Tý. Þegar myndtáknin voru orðin að stafrófi mátti sjá leifar gamla táknrófsins í því sem seinna voru kallaðar galdrarúnir, táknróf sem táknaði heil orð og hugmyndir og heiðna guði. Svo virðist sem þau tákn sem hljómuðu eins og ákveðin hljóð tungumálsins hafi orðið að stafrófstáknum fyrir þau hljóð. Eins og fyrr er sagt var Týs-táknið notað fyrir T en annað dæmi er táknið fyrir þyrni, eða þorn, sem notað var fyrir Þ-hljóðið en upphafleg merking þess er enn greinileg í nafni bókstafarins.

Latneska letrið sem við notum þróaðist úr skrifletri Föníkíumanna, en það byggði á orðhljómum myndleturs sem sennilega hefur ekki verið ósvipað því Egypska. Menn leiða að því líkur að útlit bókstafa okkar sé komið frá myndum úr egypska táknrófinu. Millistigið virðist hins vegar hafa verið letur þar sem atkvæði orðanna voru táknuð, þ.e. eitt tákn notað fyrir hvert atkvæði og líklega hefur hljóðlíking stýrt því hvaða myndir voru notaðar fyrir hvert atkvæði. Sum ritmál, eins og hebreska, notast við stafróf sem að sumu leyti er atkvæðamál. Hebreska stafrófið hefur enga sérhljóða, það er samhljóðastafróf, þannig að það eru einungis sterkustu hlutar orðanna, samhljóðarnir, sem eru táknaðir en opnu hljóðin á milli sem forma atkvæðin að öðru leyti eru ekki táknaðir heldur felast í samhengi orðanna. Hafa menn leitt að því líkur að sumar af þýðingarvillum Biblíunnar liggi í því að menn hafi túlkað samhljóða hebresku orðanna vitlaust. Til dæmis er hebreska orðið yfir síðu, eða helming manns, skrifað eins og orðið yfir rif, samhljóðar orðanna eru eins en sérhljóðinn, sem ekki er skrifaður, er annar. Telja sumir nútímaguðfræðingar að sú hugmynd að Eva sé sköpuð úr rifi Adams sé þar af leiðandi þýðingarvilla, hún hafi verið búin til úr helming hans.

Myndtáknin þróuðust s.s. yfir í tákn sem lýstu atkvæðum og seinna samhljóðum. Þegar þetta reyndist of ónákvæmt fóru menn að eyða fleiri táknum í skriftina. Líkur má telja að það hafi gerst eftir að skrift varð auðveldari og ódýrari tjáningarmáti, þegar erfitt er að skrifa og það sem skrifað er á er dýrt, það er mikilvægara að koma hugmyndunum fyrir með sem fæstum táknum. Langt orð táknað með einu tákni tekur minna pláss en ef það er ritað með stafrófi. Þessvegna er það svo að jafnvel eftir að íslendingar fóru að rita fyrir alvöru með hljóðstafrófi þá rituðu þeir ekki orðin öll heldur notfærðu sér margvíslegar aðferðir til að stytta skriftina. Þannig var tildæmis fjölda sérhljóða oft sleppt og sérstök tákn notuð til að tjá ákveðnar samstöfur. Enn má sjá leifar slíkrar sparsemi í samstöfum eins og æ, ö og y, sem eru styttingar á ae, ou og ui.

Myndletur

Brot af steintöflu frá Luoyang frá um 183 e.Kr. Í Luoyang var skrautritunarakademía á þeim tíma. Letrið er kínverskt myndletur.

Táknletrið sem notað var á Rosetta-steininn var letur prestastéttarinnar í Egyptalandi, flókið myndrænt letur sem almenningur skildi ekki lengur. Að uppbyggingu byggir það á líkindum á milli þess sem ritað er og þeirra mynda sem sýndar eru. Ekki var þó hægt að skilja textann út frá myndunum vegna þess að, eins og yfirleitt er með myndletur, merking táknanna hafði þróast þannig að hægt væri að tákna hugmyndir og hluti sem ekki er hægt að gera mynd af. Tilfinningaleg og huglæg orð sem og orð sem lýsa rökhugsun er erfitt eða ómögulegt að sýna á mynd, nema þá í yfirfærðri merkingu. Með yfirfærðri er átt við að til að túlka hugsunina er notað tákn eða mynd sem sýnir eitthvað annað en það sem táknað er en fólk skilur það af samhenginu um hvað er að ræða. Þetta er ekki ósvipað hvernig fólk skilur venjulega bókstafi. Það er á hreinu að það er ekkert við táknið „s“ sem gefur til kynna hljóðið ess heldur hefur fólk lært merkinguna. Eins er með flest tákn myndleturs, merkingin er lærð. Það er vegna þessa sem svo erfitt var að þýða Egypska letrið, vegna þess að menningarlegar forsendur fyrir því hvernig lesa átti myndirnar voru horfnar. Það þurfti að fá sama texta á öðru letri til að skilja myndletrið.

Hluti papýrusrúllu frá Þebu í Egyptalandi, frá um 1150 f.Kr. Egyptar fóru snemma að búa til einskonar pappír með því að pressa saman papýrusblöð. Papýrusnum var síðan rúllað upp, en hann var of viðkvæmur til þess að hægt væri að brjóta hann. Papýrusrúllur voru 20 cm á hæð og allt að 40 langar. Á þær var skrifað með reyrpennslum og bleki sm búið var til úr sóti og vatni. Letirð er egypskt myndletur (híróglýfur).

Þótt myndletur hafi þróast fyrr en hlóðletur þá er alls ekki um vanþróaðra letur að ræða. Myndletur hefur haldið áfram að þróast samhliða hljóðletirnu og segja má að möguleikar þess séu akki síðri í tjáskiptum manna á milli, heldur séu þeir aðrir. Myndletrið sem notað er í Kína, Japan og fleiri löndum í suð-austur Asíu á sér til dæmis mörg þúsund ára þróunarsögu og hefur ekki enn misst notagildi sitt. Þetta er letur sem notað hefur verið í Kína frá örófi alda og er notað enn. Ástæðan fyrir því að kínverjar hafa ekki enn tekið upp almenna notkun á hljóðletri liggur í því að um er að ræða afskaplega stórt land byggt mörgum þjóðum og þjóðarbrotum sem ekki tala sama tungumál. Ríkismálið, mandarín, var ekki talað nema af menntaðri yfirstétt, eða embættismannastétt sem hélt um stjórnartaunana í landinu. með því að notast við myndletur var hægt að senda bréf um allt hið stóra veldi sem fók gat almennt skilið jafnvel þótt það skildi ekki mandarínmálið. það er vert að minnast á það í þessu samhengi að Japanir, sem bæði nota kínverskt letur og japanskt hljóðletur, geta lesið texta á kínversku og skilið hann þótt málin séu mjög ólík og enginn möguleiki á því að skilja það sem skrifað er á hljóðletri. Því má segja að þróað myndletur eins og hið kínverska gæti verið grundvöllur máls sem allir í heiminum skildu.

Ágallar myndleturs eru hinsvegar að sem kerfi er það afar flókið. Í kínverskri skrift eru talin vera rúmlega 50.000 tákn sem eru í almennri notkun. Táknin sem slík eru ekki sjálfstæðar einingar, heldur byggja þau á hverju annarra, strik bætist við tákn og breytir merkningu þess og síðan áfram, þannig að það er ekki eins erfitt að læra þau og maður skyldi halda. Þetta er skipulegt kerfi þar sem hlutar táknsins segja til um hugmyndina sem táknuð er og síðan er bætt við strikum sem gefa til kynna framburðinn. Þannig er ekki nauðsynlegt að kunna öll 50.000 táknin heldur er um að ræða að kunna skila á kerfinu sem þau byggja á. Samt sem áður erum við að tala um margfalt flóknara kerfi heldur en þegar um hljóðletur er að ræða. Hversu flókið kerfið er dregur úr nýtingarmöguleikum þess og krefst þess að fólk sé nokkuð vel menntað í því til þess að geta nýtt sér það svo nokkru nemi. Hljóðletrið virðist því meira aðlaðandi því tiltölulega einfalt er að læra grunnatriði lestrar á því, þegar búið er að læra á milli 26 og 33 tákn er fólki kleyft að lesa hvaða texta sem er ef hann er hljóðritaður.

Atkvæðaletur og hljóðletur

Grafskrift Appíusar Kládíusar frá 312 e.Kr. Á steininum er Appíus sagður hafa komið á vatnsveitu í Romaborg.

Á meðan það er greinilegt að myndletur er þýðing á tungumáli, önnur aðferð til að segja hlutina heldur en með orðum, þá eru tengsl hljóðleturs og tungumálsins vandasamari í greiningu. Hljóðletrið kemur seinna en myndletrið og virðist sprottið úr þeirri hugsun að orðið sé að vissu leyti heilagt. A grundvelli þessa þá er ekki nóg að þýða þungumálið yfir á annað táknmál sem hefur að vissuleyti aðra merkingu, heldur virðist vera um þörf fyrir því að ná hinu talaða orði milliliðalaust niður á blað, að skrá nákvæmlega það sem andinn gefur manni. Hið talaða orð er út-talað, það fylgir andardrættinum, lífandanum. Í nýja testamentinu er Guði gefið orðið og það er fyrir tilstilli orðsins sem heimurinn verður til. Guð blæs einnig manninum anda í brjóst, anda sem maðurinn getur síðan nýtt sér til tungumáls. Þessi áhersla, að skrásetja hin mæltu orð, hefur sennilega verið hvati að því að menn tóku almennt upp hljóðletur í stað myndleturs á sínum tíma. Einnig er líklegt að hljóðletur hafi getað breiðst fyrr út á svæðum þar sem menningarheildir voru margar og hverfular eins og í miðausturlöndum, Indlandsskaga og í löndunum við Miðjarðarhaf fyrir Krists burð. Til þess að nota hljóðletur þurfti minni menntun og því var mönnum auðveldara að tileinka sér það.

Hljóðletur er, eins of fyrr er sagt, þróað upp ú myndletri. Þróun þess á sér þó nokkra sögu og á milli myndleturs og hljóðleturs er svokallað atkvæðaletur, letur þar sem merkingin fer eftir hljóðinu en þar sem hver stafur á ekki við eitt einstakt hljóð heldur heit atkvæði. Upphaf atkvæðaleturs tengist því að þegar fólk af ólíku þjóerni fór að hittast í auknum mæli þá dugði myndletrið ekki til að tákna hluti eins og eiginnöfn manna. Myndletrið gat táknað alla almenna hluti og hugmyndir, en eiginnöfn eru hjá flestum þjóðum einstök og óþýðanleg; þau verða að hljóma rétt. Með myndletri gátu menn táknað eiginnöfn manna sem töluðu sama tungumál vegna þess að þau voru samsett úr hugmyndum og orðum sem táknuðu hluti eða hugmyndir. Eiginnöfn útlendinga var hinsvegar ekki hægt að tákna. Til að leysa þetta táknuðu menn eiginnöfnin með myndtáknum sem hljómuðu eins og atkvæðin í nafni útlendingsins þótt eiginleg merking táknsins væri allt önnur. Þannig gátu menn táknað nafn eins og 'Þorsteinn' með tákni sem hljómaði eins og 'þor' og öðru tákni sem hljómaði eins og 'steinn'. Á þennan hátt fóru menn að tákna orðanna hljóðan í stað þess að tákna hluti eða hugmyndir. Smátt og smátt þróaðist frá þessari venju nýtt ritmál þar sem táknin voru ekki notuð til að lýsa hugmyndum, heldur til þess að túlka orðanna hljóðan. Smátt og smátt einfölduðu menn þetta ritmál frá því að hafa tákn fyrir hvert atkvæði eða orðahluta, yfir í að hafa sértákn fyrir hvert greinanlegt hljóð. Þetta leiddi af sér að fleiri stafi þurfti til að skrifa textann, en hins vegar þurfi ekki nema á milli 20 og 30 mismunandi tákn til að tjá hið talaða orð.

Eins og fyrr er sagt þýddi tilkoma hljóðleturs að mönnum var gert kleift að skrásetja nokkuð nákvæmlega hið talaða mál. Síðan ritmál sem byggði á hljóðletri kom fyrst fram hefur þess vegna ætíð verið umtalsverð samsvörun á milli talmáls og ritmáls. Yfirleytt telur fólk að sú samsvörun sé svo til fullkómin, þ.e.a.s. að það sem skráð er með bókstöfum sé það sama að innihaldi og það sem fólk segir. Dæmi um þessa tiltrú koma fram allsstaðar, til dæmis eru ræður þingmanna skráðar nákvæmlega og þykir mönnum að sá taxti sé fyllilega sambærilegur við það sem sagt er. Hið sama á við á öðrum stöðum, eins og til dæmis fyrir dómstólum.

Rómversk handskrift frá því á 3. öld. Rómverjar þróuðu fljótaskrift út frá hástöfunum þar sem þeir breyttu formi letursins. Þannig urðu til 'litlir stafir' sem voru ólíkir hástöfum en þægilegri í að skrifa þá.

Samsvörun á milli talmáls og ritmáls hlýtur alltaf að vera umtalsverð, vegna þess að í orði kveðnu er ritmálið skráning á talmálinu. Hins vegar er athyglisvert að velta því fyrir sér hvernig ritmál er ólíkt talmáli. Hægt er að halda því fram með rökum að ritmál lifi að mörgu leyti sjálfstæðu lífi og hafi gert það frá upphafi þess. Um sé að ræða tvö mál sem hvort um sig hefur áhrif á hitt en séu aldrei sambærileg. Hægt er að benda á dæmi úr almennu máli fólks þar sem fólk segir um einhvern að „hann talar eins og upp úr bók“. Flestum er það ljóst að það sem virkar í töluðu máli þarf ekki endilega að koma vel út á blaði og að eins getur það sem virkar læsilegt og skilmerkilegt á blaði orðið annkannalegt og oftar en ekki tilgerðarlegt þegar það er sagt. Samt sem áður verður talmálið oft fyrir áhrifum af ritmálinu og ritmálið fyrir áhrifum af talmálinu. Fólki finnst hið síðarnefnda eðlilegt, þar sem ritmálið á að reyna að apa eftir talmálinu, en gleymir oft hinu fyrrnefnda, að talmálið getur á sama hátt apað eftir ritmálinu.

Það eru meira að segja til ritmál sem hafa misst öll tengsl sín við hið talaða orð og hafa í gegnum árin þróast í sínu lagi án þess að vera töluð. Hér má til dæmis nefna latínu sem fyrir árið þúsund var hætt að vera lifandi mál sem fólk talaði. Þegar talmálið í latneskum löndum breyttist hélst ritmálið að miklu leyti óbreytt. Það aðskildist frá talmálinu og varð samskiptamál menntamanna. Að sumu leyti helgaðist þetta af því að yfirráðasvæði kirkjunnar var það stórt að ómögulegt hefði verið að viðhalda sama máli á öllu svæðinu, sér í lagi vegna þess að nýjar þjóðir sem töluðu önnur tungumál sem breyttu talmáli í viðkomandi löndum voru sífellt að flytja inn á svæði kirkjunnar. Latínan kom því til með að þjóna svipuðu hlutverki og kínverska ritmálið, hún tryggði kirkjunni, sem var eina öfluga valdastofnunin á Miðjarðarhafssvæðinu, það að hennar starfsmenn gátu alltaf ræðst sín á milli. Á Ítalíu var það því svo upp úr þrettán hundruð, þegar Dante hóf tilraunir með að skrifa ítölsku, að ritmálið sem notað var, latínan, var ekki töluð og talmálið, ítalskan, átti sér ekki samsvarandi ritmál. Af þessu má sjá að tengsl ritmáls og talmáls eru ekki endilega eins einföld eins og menn vilja oft halda og alls ekki sjálfgefin." Fengið að láni frá Borgarholtsskóla

Verði þér að góðu.

Frelli... nennirðu að gera úrdrátt úr þessu?
Ég nennti í það minnsta ekki að lesa þetta allt... en það gæti verið skemmtilegt að vita um hvað þetta er...
‹blístrar og gengur í burtu›

Hvað meinarðu! Þetta er úrdráttur!

Fróðlegt og skemmtilegt, þakka þér Frelli.

Sannarlega fróðlegt. Ég sé samt ekki alveg hvað þetta kemur víkingum við. Mér sýnist Frelli vera að teygja hugtakið víkingur all mikið.

Sammála því. Og:

Þetta er vægast sagt umdeilt mál. Ég dirfst reyndar til að segja að fæstir rúnafrœðingar í dag trúi því.

Hvort rúnaletur hefur byggst á föníkisku eða latínsku letri er jú spurning. Vandinn við að tengja rúnir við föniskt letur er mest sá, að mörg hundruð ár líða milli þess að föniskt letur hverfur fyrir alla og rúnir birtast í fyrsta sinn. Látinuletur er hinsvegar uppi á svipuðum slóðum um það bil og rúnir eru teknar í notkun. Sjálf er ég þeirra skoðunar að latínuletur eða einhver norðurítölsk varíant hafði mest áhrif á þróun rúna. En það er umdeilt mál og það með réttu.

Hvar er keltneska letrið fræga í þessu? Marka má að það er ekki til.

Já þú sérð í gegnum þetta. Það sem ég er að gera var að hagræða sannleikanum þangað til að það væri líklegt að hægt væri að kyngja honum.

Ég trúi því nú samt að Herólar hafi verið sá stofn sem varð síðar Víkingar, ég dreg það bara af því sem ég hef lesið um.