Vissulega lýtur bragfræðin ákveðnum grundvallarreglum, einsog okkar ágæti félagi Hlégestur bendir á.
Innlegg hans er afar gagnleg lesning, einkum umfjöllunin um bragliðaskiptingu & áherzluatkvæði.

Hér kemur svo smá viðbót, varðandi stuðlasetningu algengasta forms hefðbundinnar ferskeytlu.
Þar standa ávallt tveir stuðlar (stuðla-par) í 1. & 3. línu, en samsvarandi höfuðstafur í 2. & 4. línu.

Tilað gera langa sögu stutta, má setja fram allsherjarreglu fyrir þetta tiltekna form, sem hljóðar svo:

- STUÐULL SKAL ÁVALLT STANDA Í ÞRIÐJA BRAGLIÐ -

Þannig fást þrír möguleikar á réttri stuðlasetningu:

a) í 1. & 3. braglið
b) í 2. & 3. braglið
c) í 3. & 4. braglið

Skoðum þetta nú nánar, með dæmum sem allir kannast við:

_____________________________________

a) | 1-og | 2-og | 3-og | 4 |

DÆMI:
| Han-i, | krumm-i, | hund-ur, | svín |
_____________________________________

b) | 1-og | 2-og | 3-og | 4 |

DÆMI:
| Heyrð-u | snöggv-ast, | Snat-i | minn |
_____________________________________

c) | 1-og | 2-og | 3-og | 4 |

DÆMI:
| Fyrr var | oft í | kot-i | kátt |
_____________________________________

Þær eru fáar reglurnar sem eru án undantekningar. Þetta er ein þeirra.
Séu bragliðir í vísuorði (þ.e. línu) þrír eða fimm þá gildir reglan ekki - en þar sem flest visuorð hafa fjóra bragliði er hún prýðis þumalputtaregla. Þó ættu allir sem fást við vísnasamanhnoð að muna að þriðjabragliðarreglan er ekki frumregla heldur afleiðing af frumreglunni um fjölda bragliða milli stuðla. Znatan lýsir því prýðilega hér að ofan hvernig þumalfingursreglan er leidd af frumreglunni.
Án frumleglunnar er sú afleidda í besta falli asnaleg en þegar hinn raunverulegi rökstuðningur liggur fyrir er hún afar skiljanleg. Þess vegna mæli ég ekki með því að þessi þumalfingursregla sé höfð fyrir byrjendum fyrr en þeir hafa náð að skila regluna um bragliðafjölda milli stuðla.

Post scriptum:
Rétt aktvæðaskipting væri svona:
| Ha-ni, | krum-mi, | hun-dur, | svín |
| Heyr-ðu | snög-gvast, | Sna-ti | minn |

Sitt sýnist hverjum. Ég tel mig hafa tekið það skýrt fram að þetta ætti einungis við um algengasta form ferskeytlunnar (þarsem atkvæðafjöldi er 7-6-7-6; & skipan tvíkvæðra bragliða: 4-3-4-3)

Annars er ég sammála því að téð regla er í raun aðeins afleidd þumalputtaregla – en hún hefur þó algildi ef við einskorðum okkur við þetta tiltekna form. Raunar gerði ég ráð fyrir því að lesandinn hefði fyrst lesið innlegg Hlégests, þar sem grundvallarreglan er orðuð, & mín viðbót væri svo til nánari glöggvunar á þessu afmarkaða atriði.

Ég verð að segja að þegar ég kynntist þessari þumalputtareglu, um stuðul í þriðja braglið, einfaldaði hún mjög mikið bragfræðina fyrir mér. Svo mikið að ég gleymdi á tímabili upphaflegu reglunni, en gat svo seinna sett hana inn í hausinn á mér og þar er hún.
Grundvallarreglan er semsagt að ekki skuli vera fleiri en einn bragliður á milli stuðla, og allavega annar stuðullinn þarf að vera í hákveðu. Ef stuðull er í þriðja braglið í ferskeytlu þá kemur þetta alveg að sjálfu sér.

Zeta Natan, Sívertsen
slembir, Kiddi Finni
Kargur Þarfi Kekkonen
kjaga hérna inni.

Znatan: Síst var orðum mínum ætlað að gagnrýna þig, þvert á móti áttu þau að botna umræðuna.

GerviSlembir:
S og SL stuðluðu í eddukvæðum og dróttkvæðum.

Á fellur austan
um eiturdala
söxum og sverðum,
Slíður heitir sú.
(Völuspá)

Þegar við fórum að bera SL fram sem STL, líklega á 14. eða 15. öld, breyttist þetta. Þá var SL sér um stuðlun.

Þó lét Hallur Ögmundarson (15.-16. öld) SL stuðla við ST:
hvern veg hann skal stýra og stjórna
slíkum auð svo drotni líki
(Hallur Ögmundarson)

Svo líða yfir 200 ár áður en stórskáld síðari alda taka þessa gerð stuðlunar upp á arma sína:
stjörnuglampi
af sléttum sjó
(Jónas Hall)

Gamla stigi og slóðir rekur
í strengjun hjartans undir tekur
(Davíð Stef)

Fleiri hafa þó látið SL aðeins stuðla við sjálft sig.

Heimild: Ragnar Ingi Aðalsteinsson. Ljóðstafurinn s í íslenskum kveðskap. Són 2005. Bls. 59-85.

"Hér skal yrkja í keðju með frjálsri aðferð en hagyrðingar skulu einskorða sig við að lýsa eigin ágæti. "

Hvernig yrkir maður í keðju með frjálsri aðferð?

Þá hefst hver ný vísa á síðasta orði úr vísunni á undan. Semsagt keðja.
Frjálsa aðferðin felst í því að bragarhætti má nota að eigin vali.

Ég er ekki að átta mig á því hvernig stuðlarnir eiga að vera í stúfhendu, getur einhver hjálpað mér með það?
Skabbi var að hjálpa mér á stúfhendukeðju þráðnum en ég virðist ekki alveg vera kominn með þetta.

Skotinn/ var svo/ skelfi/lega/ skrýtinn/ fýr
en skemmti/lega´ í/ góðum/ gír.

Kann ég/ mjög vel/ kvæði/ nokkur/, kyrja/ þau.
Spilar/ undir/ okkar/ bauv.

Í stúfhendunni og afhendingum eru eiginlega þrír stuðlar í fyrri línunni.
Einn verður að vera í þriðju kveðu og einn verður að vera í fimmtu kveðu. Sá síðasti getur þá verið hvar sem er.

Önnur línan hefur svo tvo stuðla og annar þeirra verður að vera í þriðju kveðu.

Stúfhendan endar svo seinustu kveðuna á stúf (eins atkvæðisorði) en afhendingin endar á tveggja atkvæða orði.

Í stúfendu, braghendu og öðrum háttum þar sem venjan er að rita langa fyrstu línu með þremur stuðlum ber að hugsa löngu línuna sem tvær skemmri:

Dæmi:
Feginn skyldi ég far'á hana fóstru mína

er í raun:
Feginn skyldi ég far'á hana
fóstru mína

(Dæmið er úr kunnri braghendu. Í stúfhendu er síðasti bragliðurinn einkvæður - eða stýfður, eins og nafn háttarins gefur til kynna.)

Þess vegna á þriðji stuðull alltaf að vera í fimmta braglið - því að hann er í raun höfuðstafur.

Um fyrri stuðlana tvo (hina eiginlegu stuðla) gidlir þetta venjulega:
- ekki meira en einn bragliður milli stuðla
- ekki báðir í lágkveðu

Sem sagt:
Rétt: Sigga Jóns og Silli Páls og sonur þeirra
Rangt: Sigga Jóns og Silli Páls og þeirra sonur - höfuðstafur ekki á réttum stað
Rétt: Jóna Sveins og Silli Páls og sonur þeirra
Rangt: Sigga Jóns og Palli Sveins og sonur þeirra - of langt á milli stuðla
Rétt: Gunna Jóns og Silli Sveins og sonur þeirra
Rangt: Sigga Sveins og Palli Jóns og sonur þeirra - of langt milli síðari stuðluðs og höfuðstafs
Rangt: Gunna Sveins og Palli Sæm og sonur þeirra - báðir stuðlar í lágkveðu[color=darkred]

P.s. Ég sé að Andþór hefur laumað inn svari meðan ég samdi minn. Gott mál. Svar okkar er efnislega eins, munurinn er sá að hann setur fram reglu sem er auðvelt að muna en ég reyni að skýra út hvers venga reglan er eins og hún er - sem hugsanlega gerir einfaldan hlut flókinn. Þó verð ég að gera þá athugasemd við Andþór að þriðji stuðullinn má vitanlega ekki vera í sjötta braglið, eins og annars mætti ælta við lestur á svari hans.

GerviSlembir Kastar Kærri Kveðju hér
þakka sýndan stuðning, þér

http://www.heimskringla.net/bragur/Stufhenda.php er líka ágætt að skoða...

Mætti vera:

„Gunna Jóns og Silla Páls og sonur Siggu“ eða er þá kominn stuðull fyrir aftan höfuðstaf?

Billi, samkvæmt reglunni um að langlínan sé í raun dverghendur vísuhelmingur þá gengur þetta ekki. Þá höfum við einn stuðul og tvo höfuðstafi. Þessi lína mætti því bætast við dæmasafnið mitt sem rauð lína = ótækt dæmi.

Já, mér fór að detta það í hug eftir þitt innlegg.

Ég er bara nýbúinn að átta mig á þessu sama... vona að ég hafi ekki stuðlað svona í mörgum tilfellum...